จีนมีประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน มีสิ่งประดิษฐ์มากมาย วันนี้เรามีเรื่องราวของสิ่งประดิษฐ์ของจีนในอดีต 3 สิ่ง ได้แก่ กระดาษ แท่นพิมพ์ และเข็มทิศ ซึ่งเผยวิทยาการของในโบราณ
1 เข็มทิศ
“จื่อหนานเจิน” หรือเข็มทิศเป็นหนึ่งในสี่ของสิ่งประดิษฐ์สำคัญของจีนโบราณ เข็มทิศมีประวัติความเป็นมายาวนานกว่า 2,000 ปี ปรากฏครั้งแรกในยุคจั้นกว๋อ (รัฐสงคราม)
ข็มทิศในยุคแรกทำจากหินแม่เหล็กธรรมชาติ รูปร่างคล้ายช้อนที่มีพื้นด้านล่างเรียบและมัน สามารถหมุนได้อย่างอิสระบน “ตี้ผาน” (จานบ่งทิศทาง) ซึ่งทำจากทองแดงหรือไม้ เมื่อเข็มทิศที่หมุนหยุดนิ่งแล้ว ส่วนที่เหมือนคันช้อนของเข็มทิศจะชี้ไปทางทิศใต้เสมอ ดังนั้นเข็มทิศจึงมีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “ซือหนาน” (เข็มชี้ทิศใต้)
จีนไม่เพียงแต่เป็นชาติแรกของโลกที่ประดิษฐ์เข็มทิศขึ้น แต่ยังเป็นชาติแรกที่นำเข็มทิศไปใช้ในการเดินเรืออีกด้วย ปลายศตวรรษที่ 11 ได้มีการเริ่มนำเข็มทิศไปใช้ในการเดินเรือ เมื่อเข็มทิศใช้กันแพร่หลายมากขึ้นก็มีการปรับปรุงรูปลักษณ์ของเข็มทิศให้สะดวกต่อการใช้งานมากขึ้น ในสมัยราชวงศ์ซ่งใต้เริ่มมีการประกอบเข็มทิศจากเข็มแม่เหล็กเข้ากับฐานซึ่งได้ขีดเส้นแบ่งทิศทางต่างๆ ไว้ เข็มทิศชนิดนี้มีชื่อเรียกว่า “หลัวผาน” ต่อมาในสมัยราชวงศ์หยวนก็มีผู้ประดิษฐ์เข็มทิศแบบตั้งขึ้น เรียกว่า “จื่อหนานกุย” (เต่าชี้ทิศ) และ “จื่อหนานอี๋ว์” (ปลาชี้ทิศ)
ต่อมา เจิ้งเหอ ได้เริ่มเดินทางตั้งแต่ปี ค.ศ. 1405 เดินทางไปถึงอาหรับและแอฟริกาตะวันออก ไปกลับเจ็ดครั้ง รวมเวลาได้ 28 ปี เราจะเห็นได้ว่าหากไม่มีเข็มทิศแล้ว การเดินทางในมหาสมุทรระยะไกลเช่นนี้ย่อมไม่สำเร็จแน่ ชาวอิตาเลียนใช้เข็มทิศในศตวรรษที่ 14 จีนจึงใช้เข็มทิศเร็วกว่าอิตาลีอย่างน้อยสองศตวรรษ และหากอ้างอิงถึง ทรรศะของนักประวัติศาสตร์ ชาวตะวันตกได้นำเข็มทิศหน้าปัดกลมไปจากจีนนั่นเอง
เข็มทิศเป็นอุปกรณ์จำเป็นจนถึงทุกวันนี้
2 กระดาษ
วัฒนธรรมและงานของมนุษย์เจริญขึ้น มีผลมาจากการพิมพ์ก้าวหน้า การพิมพ์ต้องใช้กระดาษ ดังนั้นการผลิตและการใช้กระดาษจึงมีประโยชน์ต่อวัฒนธรรมมนุษย์มาก ชาวจีนจึงภูมิใจมากที่ตนเป็นผู้ค้นพบวิธีทำกระดาษ
แต่เดิมนั้น ชาวจีนเขียนหนังสือลงบนแผ่นไม้ไผ่ ต่อมาในสมัยราชวงศ์ฉินและฮั่น ผู้คนเริ่มพากันมีความเห็นว่าการเขียนบนแผ่นไม้นั้นไม่สะดวก ผู้คนจึงเปลี่ยนมาเขียนลงบนผ้าไหมแทน แต่ว่าผ้าไหมแพงมาก ต่อมาสมัยฮั่นตะวันออก ไช่หลุน ค้นพบวิธีนำเปลือกไม้มาทำกระดาษ จักรพรรดิฮั่นเหอตี้โปรดมาก ผู้คนทั่วโลกได้ใช้กระดาษของเขา เราจึงเรียกชื่อกระดาษนี้ว่า กระดาษไช่หลุน
กระดาษที่ทำจากพืชตะกูลป่าน มักใช้สำหรับห่อของไม่นิยมใช้เขียน ถูกจัดแสดงในพิพิธภัณส่านซี เมืองซีอาน มณฑลส่านซี ถูกขุดค้นพบจากสุสานจักรพรรดิฮั่นอู่ตี้ สมัยราชวงศ์ฮั่น (140 ปีก่อนคริสตกาล)
3 แท่นพิมพ์
การพิมพ์ ด้านเทคนิคการพิมพ์ จีนได้รับยกย่องว่าเป็นผู้คิดค้น แต่เดิมตำราของจีนต้องคัดลอกด้วยลายมือ ต่อมา มหาอุปราชเฝิงเต้าสั่งให้ราชวิทยาลัยกว่อจื่อเจี้ยนจัดพิมพ์คัมภีร์ 9 เล่ม นับเป็นการพิมพ์หนังสือจำนวนมากเป็นครั้งแรกของรัฐบาล
พอเริ่มมีการพิมพ์จากรัฐบาล ทางเอกชนและบรรดาร้านหนังสือต่างก็พิมพ์หนังสือของตนเองออกมาบ้าง ตำราต่างๆ จึงเผยแพร่ออกไปได้มากและกว้างขวางกว่าเดิม และเป็นการเรียงพิมพ์ ทำให้สามารถผลิตหนังสือได้เร็วและมากกว่าเดิมหลายเท่า
ภาพจากม้วนหนังสือวัชรปรัชญาปารมิตาสูตรที่พบในถ้ำตุ้นหวง ประเทศจีน
เครื่องพิมพ์แบบเรียงพิมพ์ที่ปี้เซิงประดิษฐ์ขึ้น ใช้แผ่นดินเหนียวเผาแกะเป็นตัวพิมพ์ ต่างจากปัจจุบันตรงที่ปัจจุบันเป็นตะกั่วเท่านั้น เครื่องพิมพ์ของ โยฮัน กูเตนเบิร์ก ที่ประดิษฐ์ได้เมื่อปี ค.ศ. 1450 นั้น ช้ากว่าของจีนถึง 400 ปีเศษทีเดียว การพิมพ์ ศตวรรษที่ 7 มีการพบข้อความเกี่ยวกับศาสนาพุทธบนแท่นพิมพ์ไม้ ประมาณศตวรรษที่ 10 มีการพิมพ์หนังสือประเภทวรรณคดี สมัยซ้องนี้มีการเรียงพิมพ์ตัวอักษรอยู่ทั่วไป และยังมีการเข้าเล่มหนังสืออีกด้วย
